Skip links

ÁBHAR SUIME

AN CHROIS, CO MHAIGH EO

Sráidbhaile beag is ea í an Chrois (Béarla: Cross) atá suite i nDeisceart Chontae Mhaigh Eo, ní i bhfad ó Chonga.

Between Cong & Cross, there are five roads on your right (coming from Cong direction), only one boreen on your left that goes to Ballymacgibbon Cairn.

Tá Carn Bhaile Mhic Giobúin, ar séadchomhartha náisiúnta é, suite ar ard chnoc 1.4 ciliméadar thaobh thiar den Chrois i gCo. Mhaigh Eo agus cóngarach do Chonga. Ní dhearnadh tochailt seandálaíochta ag an tsuíomh riamh, ach creidtear gur tógadh é le linn na tréimhse Neoilití. Mhaígh an staraí agus dochtúir áitiúil William Wilde (athair Oscar Wilde) gurb é an Rí ársa Eochaid mac Eirc a thóg an carn chun ceiliúradh a dhéanamh ar Chath Maige Tuired, an t-ainm a cuireadh ar dhá théacs dinnseanchais ó na Scéalta Miotaseolaíochta. Insíonn an dá théacs scéalta dhá chath a throid na Tuatha Dé Dannan (cine osnádúrtha i miotaseolaíocht na nGael ab ea iad agus creidtear gur sheas siad do Dhéithe Éireann Ghaelaí phágánaí). In aghaidh bhFear bolg a troideadh an chéad chath agus in aghaidh na bhFomhórach an dara ceann. Luíonn ciorcail liag eile cóngarach don suíomh.

The third turn right goes to Moytura House, built by Sir William Wilde in 1865. Sir William was a leading eye and ear surgeon in Dublin and an author on Medicine, Irish Archaeology, & Peasant Folklore. Sir William & his wife Jane had two sons, Willie and Oscar and a daughter Isola Emily who died aged 10 years. Oscar spent all his summers in Moytura House until his early twenties. The house is now in private ownership.

The fifth turn on the right takes you to Derry Quay (also known as Derries). About 300m in the road, on the left side, there is a ruin of Killursagh church. It was found by St. Fursa, in the 7th century AD. There is a good view of Salthouse bay from Derry Quay. The bay got its name from the Salt-House. The ruin of the Salt-House is on your right as you enter into the quay. Sea water and rock salt were brought from Galway by a corrib pookawn (or turf boat) with two sails, and here turned by evaporation into the edible material. The salt was then collected by horse & cart.

Tá Lóiste Gharbhchluain suite sa Chrois, chomh maith. Liostaítear ar an Liosta Náisiúnta Oidhreachta Seandálaíochta (18 Céad) é. Ritear rás rothaíochta sa Chrois gach bliain, rása chorn chuimhneacháin John Holian. Duine de bhunaitheoirí an chlub rothaíochta Western Lakes, a bunaíodh in 1999, ab ea é John Holian agus bhí sé ina chúltaca ag an rothaíocht ar fud Chúige Chonnacht. Bhí sé ina bhainisteoir, ina mheicneoir agus ina a thiománaí d’fhoireann rothaíochta Chonnacht thar na blianta.

GA